Είναι μάλλον αναπόφευκτο το παιχνίδι του ήχου με τους αριθμούς. Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα ο Μότσαρτ σημάδεψε με το πέρασμά του την κλασική μουσική. Κάποια στιγμή μπήκε στον πειρασμό να αντιστοιχίσει μουσικά μοτίβα στους αριθμούς του ζαριού, και στη συνέχεια να τα συνδυάσει τυχαία για να δημιουργήσει ένα μουσικό έργο, το Musikalisches Wurfelspiel (μουσικό ζάρι). Δεν μπορούσε φυσικά να φανταστεί πως ουσιαστικά χρησιμοποίησε μια πρωτόγονη διαδικασία αλγοριθμικής μουσικής σύνθεσης.
Σήμερα, τα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται για τη “σύνθεση” μουσικής λειτουργούν με τη χρήση αλγορίθμων. Αυτοί είναι που αναλύουν μια συγκεκριμένη μουσική σύνθεση. Ο προγραμματιστής συνδέει τους αλγόριθμους με μια βάση μουσικών δεδομένων που έχει επιλεχθεί. Ο υπολογιστής αποκρυπτογραφεί πια με τη διαδικασία αυτή τα δεδομένα και τις προδιαγραφές, και μπορεί να αντιγράψει τον δεδομένο τρόπο, συνθέτοντας δική του μουσική.
Περίπου δέκα μέρες πριν από τα περασμένα Χριστούγεννα, ο Steven Wilson ανήρτησε στο κανάλι του στο Youtube, το τραγούδι “December Skies”. Η δημιουργία του είχε την αφετηρία στην πρόκληση ενός φίλου του να γράψει επιτέλους ένα χριστουγεννιάτικο τραγούδι, κάτι που δεν είχε κάνει ποτέ. Ο Wilson διαμαρτυρήθηκε πως δεν το ένιωθε πραγματικά μέσα του να μπορέσει να γράψει τους κατάλληλους χριστουγεννιάτικους στίχους. Η λύση δόθηκε από τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, με την απλή εντολή να δημιουργήσει στίχους στο ύφος του Wilson. Για τον ίδιο ήταν μάλλον σοκαριστικό το πόσο στιγμιαίο και εύκολο ήταν να δοθούν και οι συγκεκριμένες κατευθύνσεις (“να μην αναφερθούν ονομαστικά τα Χριστούγεννα”, “να το κάνει να ακούγεται μοναχικό”). Μετά την ολοκλήρωση του τραγουδιού, δεν ήταν απόλυτα σίγουρος για τις σκέψεις του γύρω από αυτή τη διαδικασία, δηλαδή τη συνεργασία του με μια εκδοχή του εαυτού του δημιουργημένη από την τεχνητή νοημοσύνη. Ομολόγησε πως αν και η αρχική τρελή αντίδραση ενός μουσικού είναι να το θεωρήσει απειλή, η συγκεκριμένη λειτουργία της πληροφορικής ήρθε για να μείνει και δεν πρόκειται φυσικά να εξαφανιστεί δια μαγείας. Χαρακτήρισε το “December Skies” ένα πείραμα για να προσπαθήσει να αγκαλιάσει και να χρησιμοποιήσει αυτό το νέο εργαλείο στη δημιουργική διαδικασία.
Είναι σχεδόν αδύνατο να υπάρξει ένα χρηστικό εργαλείο ευρέως διαθέσιμο και να μην χρησιμοποιηθεί. Επέλεξα το παράδειγμα του Wilson για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Όσοι παρακολουθούν συστηματικά τη μουσική του διαδρομή και έχουν δει κάποιο από τα αντίστοιχα ντοκιμαντέρ δημιουργίας των δίσκων του, καταλαβαίνουν εύκολα γιατί τον χρησιμοποίησα. Ο Wilson είναι το είδος του δημιουργού που έχει στο κεφάλι του με τρομακτική ακρίβεια τους τρόπους και τους ήχους με τους οποίους θέλει να αποδοθούν τα θέματα που γράφει. Είναι ικανός να χαραμίσει ολόκληρους μήνες αναζητώντας τους υποψήφιους υπέργηρους jazz τρομπετίστες, και μετά να χάσει μέρες στο στούντιο για να ηχογραφήσει κάποια δευτερόλεπτα τρομπέτας σε ένα τραγούδι του. Θα σταματήσει μόνο όταν ακούσει τη φαντασίωσή του να γίνεται ήχος. Γι’ αυτό είναι περισσότερο σοκαριστική η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης από έναν τέτοιο μουσικό. Φαίνεται όμως πως ο λαβύρινθος της τεχνολογίας κρύβει πολλά δολώματα για τα ανήσυχα μυαλά. Άλλωστε, η συγκεκριμένη εφαρμογή είναι πια ένα πολύ κοινό εργαλείο για τους μουσικούς παραγωγούς.
Βρισκόμαστε αναμφισβήτητα σε μια μεταβατική περίοδο με αρκετή ομίχλη και δαίμονες ακόμα μπροστά μας, και οι ασφαλείς προβλέψεις είναι παρακινδυνευμένες. Υπάρχει ακόμα ένας διπλωματικός διαχωρισμός, καθώς για παράδειγμα το 2020 διοργανώθηκε ο πρώτος ετήσιος διαγωνισμός τραγουδιού με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, όμως η αλήθεια είναι πως όλο και περισσότεροι ανήσυχοι εγκέφαλοι δημιουργών επεξεργάζονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τη νέα αυτή λεωφόρο.
Στην απέναντι όχθη υπάρχει η προβληματισμένη φιγούρα του μουσικόφιλου που αισθάνεται τη νέα πραγματικότητα να γεννά αμφισβήτηση και ένα πλήθος δυσπιστίας και αμφιβολιών για όλους. Είναι στην πραγματικότητα ένα σοβαρό, αυστηρά προσωπικό ζήτημα ο τρόπος που θα πορευτεί και θα αντιμετωπίσει ο καθένας τη μουσική του μέλλοντος, προσπαθώντας να διακρίνει, να αποκρυπτογραφήσει, να υπολογίσει, πόσο άνθρωπος και πόση μηχανή μπορεί να υπάρχουν σε αυτά που θα ακούει. Πιθανά για τις μάζες που επιδερμικά καταναλώνουν τις εφήμερες μουσικές τάσεις, αυτός ο συλλογισμός δεν θα υπάρξει ποτέ. Για άλλους όμως μπορεί να εξελιχθεί σε αληθινό εφιάλτη.
Και όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα, με βάση το αχώριστο δίδυμο “δράση – αντίδραση”, θα ευδοκιμήσει και μια τάση αποστροφής στα νέα δεδομένα, μια όχθη ακροατών μπολιασμένη με μια ενισχυμένη παρελθοντολαγνεία, μια επιστροφή ακόμα πιο έντονη σε απαρχαιωμένες αντιλήψεις σύνθεσης και τακτικές ηχογράφησης. Θα είναι σίγουρα συναρπαστικό να παρακολουθήσουμε να μορφοποιείται αυτός ο άτυπος στρατός απέναντι σε όλες αυτές τις μεταμοντέρνες ανίερες “συνθετικές συμμαχίες”.
