Ο όρος μουσική βιομηχανία πάντα με ξένιζε, γιατί προσπαθούσε με δύο λέξεις να περιγράψει δύο αταίριαστες μεταξύ τους έννοιες. Από τη μία μεριά έχουμε το καλλιτεχνικό όραμα, έκφραση και δημιουργία που αντιπροσωπεύει η μουσική ως τέχνη και από την άλλη μεριά τον όρο βιομηχανία που παραπέμπει στο τυποποιημένο και στο κέρδος. Εκ προοιμίου δηλαδή όροι αντίθετοι που υπό κανονικές συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας δεν θα έπρεπε να έχουν σημείο τομής.
Ουτοπικό θα μου πεις φίλε αναγνώστη και δυστυχώς θα συμφωνήσω μαζί σου καθώς η πραγματικότητα άλλα φανερώνει. Το πώς στήθηκε, γιγαντώθηκε και ξεφούσκωσε στις αρχές της τρέχουσας χιλιετίας όλος αυτός ο κερδοσκοπικός μηχανισμός που αγκάλιασε ασφυχτικά μουσικούς και συγκροτήματα είναι λίγο πολύ γνωστό σε όσους ασχολούνται με τη μουσική. Πολυεθνικές δισκογραφικές εταιρείες δημιούργησαν μονοπώλια και σε συνεργασία με μουσικά τηλεοπτικά κανάλια ανεβοκατέβαζαν συγκροτήματα στην κορυφή της πυραμίδας, εναλλάσσοντας μουσικά ρεύματα και τάσεις με χαρακτηριστική ευκολία. Αφάνισαν το βινύλιο στα ‘90s, επιβάλλοντας το cd και ξεζούμισαν οτιδήποτε μπορούσε να τους αποφέρει κέρδος. Σημείο καμπής υπήρξε η διάδοση του διαδικτύου στις αρχές του 2000 οπού μέσα από τις πλατφόρμες διαμοιρασμού της μουσικής όπως το Napster, τα torrents και το you tube η μουσική μπορούσε να ταξιδέψει ακηδεμόνευτα στα ηχεία του κάθε ακροατή ανά την υφήλιο.
Κι εκεί που όλοι μας πιστέψαμε ότι η ταφόπλακα στο βινύλιο ήταν οριστική και αμετάκλητη, οι μικρές ανεξάρτητες δισκογραφικές και ένας μεγάλος αριθμός ακηδεμόνευτων συγκροτημάτων επέλεξαν αυτό το format για να κυκλοφορήσουν τη μουσική τους. Ρομαντισμός, νοσταλγία πες το όπως θέλεις αλλά τα τελευταία χρόνια είχαμε την ευκαιρία να δούμε σημαντικές επανακυκλοφορίες χαμένων διαμαντιών, δίσκων που δεν είχαν ποτέ κυκλοφορήσει ξανά σε βινύλιο καθώς και νέα μουσική. Η αλήθεια είναι ότι βοήθησε και όλη η vintage / retro στροφή σε εμπορικό και καλλιτεχνικό επίπεδο σε ευρύτερους τομείς της ζωής μας. Η νοσταλγία αποτελεί ένα ασφαλές καταφύγιο, απέναντι στον παραλογισμό των μοντέρνων καιρών. Ανεξάρτητα δισκοπωλεία και δισκογραφικές καθιέρωσαν τη Record Store Day για να υποστηρίξουν και να προωθήσουν την ιδέα του βινυλίου καθιερώνοντας ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες μουσικές κυκλοφορίες για τη συγκεκριμένη ημέρα και σημαντικές εκπτώσεις για τις ήδη υπάρχουσες.
Γνωστό σε όλους πλέον, το ράλι του βινυλίου και η αύξηση της προσφοράς – ζήτησης μέσα στα επόμενα χρόνια. Κι εκεί είναι που οι μονοπωλιακές δισκογραφικές εταιρείες μυρίστηκαν ‘αίμα’. Ξεκίνησαν το γαϊτανάκι κυκλοφοριών, επανακυκλοφοριών και κόντρα κυκλοφοριών σε ultra special εκδόσεις κλασικών και νέων δίσκων με απώτερο και μοναδικό στόχο την τσέπη του αθεράπευτα ρομαντικού μουσικόφιλου. Δημιουργώντας του ανάγκες που δεν ήξερε ότι είχε, με τη χιλιοστή ξεχασμένη demo εκδοχή ενός ακυκλοφόρητου τραγουδιού του αγαπημένου του συγκροτήματος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα περιορισμένα εργοστάσια κοπής / παραγωγής βινυλίου να μην μπορούν να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση, να σημειώνονται μεγάλες καθυστερήσεις στις παραδόσεις νέων κυκλοφοριών και κατ’ επέκταση στην ραγδαία αύξηση της τιμής του τελικού προϊόντος.
Οξύμωρο και απελπιστικό το γεγονός ότι όλοι οι ανεξάρτητοι που έδωσαν το φιλί της ζωής σ’ αυτό το μουσικό format, αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες στο να κυκλοφορήσουν τις δουλείες τους με τον τρόπο που επιθυμούν. Χαρακτηριστικό δείγμα δύο ελληνικά ανεξάρτητα rock συγκροτήματα που κυκλοφόρησαν κορυφαίες δουλείες την περασμένη χρονιά, όπου στη μεταξύ μας συζήτηση η μία μπάντα έχει κυκλοφορήσει το album της αποκλειστικά σε cd, λόγω του υπέρμετρου κόστους παραγωγής βινυλίου, ενώ το άλλο συγκρότημα δεν έχει καν τη δυνατότητα πλέον να το κυκλοφορήσει σε φυσική μορφή, κινδυνεύοντας έτσι να χαθεί ένα εξαιρετικό album στον ψηφιακό ωκεανό. Όσοι παρακολουθούν τις τιμές, παρατηρούν πλέον ότι στις περισσότερες περιπτώσεις ένα μονό LP κοστίζει πλέον όσο ένα διπλό LP προ τριετίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πρόσφατη κυκλοφορία (για πρώτη φορά σε βινύλιο) του ‘Μέσα στη νύχτα των άλλων’ (Τρύπες) με τιμή του διπλού LP που κυμαίνεται από 50 έως 60 ευρώ. Όλη αυτή η παραζάλη οδήγησε πολλούς ακροατές, που προτιμούν ακόμα τα φυσικά format, να στραφούν στο απαξιωμένο cd του οποίου οι τιμές μέχρι πρότινος ήταν ιδιαίτερα θελκτικές. Δεν άργησαν όμως κι εκεί οι ‘ύαινες’ να το πάρουν χαμπάρι, αυξάνοντας σημαντικά την τιμή του οπτικού δίσκου. Επόμενη δοκιμασμένη λύση των απεγνωσμένων μουσικόφιλων η στροφή στην αγορά μεταχειρισμένων δίσκων. Εκεί όμως μπαίνει το ηθικό δίλημμα ότι το κέρδος μπαίνει στην τσέπη του μεταπωλητή και όχι του δημιουργού.
Άλλη πονεμένη ιστορία το merchandise των συγκροτημάτων. Όλοι έχουμε δει στις συναυλίες τα περίπτερα ή τους πάγκους όπου τα συγκροτήματα έχουν τη δυνατότητα να πουλήσουν στους fans, τους δίσκους τους, τα T-shirts, τα ραφτά με το logo της μπάντας και άλλα καλούδια. Το merch αποτελεί πλέον τη βασική, εάν όχι την κύρια, πηγή εσόδων των μουσικών. Έλα όμως που και σ’ αυτή την περίπτωση οι ομόκεντροι κύκλοι έβαλαν στο μάτι και αυτή την περίπτωση προσπαθώντας να αποκομίσουν κέρδος εις βάρος των δημιουργών. Στην πλειοψηφία τους, οι υπεύθυνοι των συναυλιακών χώρων ζητούν ένα ποσοστό επί των πωλήσεων του merch του κάθε συγκροτήματος, ως αντιστάθμισμα του χώρου που τους διαθέτουν για να το πουλήσουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλά πλέον συγκροτήματα να μην πωλούν πλέον merchandise στις συναυλίες τους, ή το κόστος ενός T-shirt για παράδειγμα να εκτοξεύεται στα ύψη όπως είδαμε πέρυσι στους Manowar (40 ευρώ) ή φέτος στους Ghost και Guns ‘n Roses (45 ευρώ ανά T-shirt).
Υπήρξαν αντιδράσεις από τη μεριά των μουσικών απέναντι σ’ αυτό το φαινόμενο. Οι extreme metallers Igorrr αρνήθηκαν να πουλήσουν το merch τους κατά τη διάρκεια ενός live στο ‘O2 Forum Kentish Town’ στο Λονδίνο το φετινό Μάρτη, καθώς τους ζητήθηκε από τη διεύθυνση του χώρου ένα ποσοστό 25% επί των πωλήσεων τους. Κάτι ανάλογο συνέβη και με τoυς prog metal Monuments, οι οποίοι στο φετινό τους show στο Μιλάνο κλήθηκαν να αποδώσουν το 47% των κερδών από τις πωλήσεις τους, στους υπευθύνους του venue. Αυτό τους οδήγησε στην απόφαση να μην πουλήσουν το merch τους, στο live τους στην Αθήνα μερικές ημέρες αργότερα. Το επιπρόσθετο 24% σε ΦΠΑ και το 18% ποσοστού που ζητούσε ο χώρος που τους φιλοξενούσε εκτόξευσε την τιμή του τελικού προϊόντος, καθιστώντας το απαγορευτικό για τους fans και ασύμφορο για τη μπάντα. Ακόμα θυμάμαι τον Justin Greaves και τη Belinda Kordic των Crippled Black Phoenix να πουλάνε τα T-shirts της μπάντας έξω από το Gagarin επί της Λιοσίων, μετά την ολοκλήρωση του live το Δεκέμβρη του ‘14, αρνούμενοι να συμπεριλάβουν τον επιπρόσθετο φόρο στο merch τους. Από την άλλη μεριά η ρηξικέλευθη πρόταση των Architects προς όλες τις μπάντες, για απεργία στις ζωντανές εμφανίσεις έως ότου υπάρξει μια δίκαιη συμφωνία με τους ιδιοκτήτες των χώρων για τον καθορισμό ενός λογικού ποσοστού επί του merch, ως ήταν αναμενόμενο δεν βρήκε ανταπόκριση.
Τα μικρότερα, σε εμπορικό μέγεθος, συγκροτήματα συμπιέστηκαν περισσότερο μετά την περίοδο της πανδημίας καθώς το κόστος του stage backline (εξοπλισμός και τεχνικοί) εκτοξεύτηκε. Όσο διαρκούσε η παράνοια του Covid-19, ένα μεγάλο μέρος του υποστηρικτικού προσωπικού των συναυλιών στράφηκε σε άλλους εργασιακούς τομείς για τα προς το ζην. Πολλοί εξ ‘αυτών μάλιστα δεν επέστρεψαν στο αρχικό τους αντικείμενο, μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων. Σε συνδυασμό με την έξαρση των συναυλιών μετά τη λήξη του ‘συναγερμού’, το προσωπικό των εταιρειών που πρόσφεραν αυτές τις υπηρεσίες δεν επαρκούσε να καλύψει τη ζήτηση. Κατά συνέπεια στον άτυπο πλειστηριασμό που ακολούθησε, οι εύρωστοι διοργανωτές και τα μεγάλα συγκροτήματα είχαν κυρίως τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στο ιδιαίτερα αυξημένο κόστος. Η ακύρωση περιοδειών και συναυλιών για τα μικρομεσαία μεγέθη, αποτελεί πλέον καθημερινότητα στις στήλες του μουσικού τύπου.
Παρασιτικά ή όχι κάποιοι κερδίζουν περισσότερα από τους ίδιους τους δημιουργούς, κάνοντας τους να στραφούν ακόμα περισσότερο στις ψηφιακές πλατφόρμες. Αυτές με τη σειρά τους ψαλιδίζουν ακόμα περισσότερο το περιθώριο κέρδους, διατηρώντας έτσι έναν ατέρμονα κύκλο εις βάρος των καλλιτεχνών. Προσωπική μου άποψη ότι το βινύλιο με το ρυθμό ανόδου των τιμών του, οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια σε νέο θάνατο. Οι πιθανότητες μιας δεύτερης νεκρανάστασης, κατά τη γνώμη μου πάντα, απειροελάχιστες. Στο χέρι μας όμως είναι να στηρίξουμε τα συγκροτήματα που αγαπάμε, αγοράζοντας το υλικό τους απευθείας μέσω των ιστοσελίδων τους ή ακόμα και στις συναυλίες τους εφόσον διαπιστώσουμε δίκαιες τιμές. Η τζάμπα μουσική είναι χρήσιμη για τη διαμόρφωση άποψης, αλλά ως εκεί. Στην αντίθετη περίπτωση γίνεται το όπλο που στρέφεται εναντίον όλων εμάς που αγαπάμε αυτή τη μορφή τέχνης.
Η έμπρακτη υποστήριξη των συγκροτημάτων, αλλά και των έντιμων διοργανωτών συναυλιών, αποτελεί από το δικό μας μετερίζι το έξτρα καύσιμο που χρειάζεται για να συνεχιστεί η προσπάθεια τους. Έτσι διατηρείται η ελπίδα να μην σταματήσει το μουσικό καραβάνι και νέοι ‘ήρωες’ να ξεπηδήσουν στα ηχεία και τις απανταχού σκηνές.
