Μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι μας πως το περιβόητο prog μπορεί να είναι ένα σφουγγάρι απίθανα απορροφητικό αλλά και ένα λάστιχο εκπληκτικά ελαστικό. Από την άλλη μπορεί να παραμένει ηγεμονικά στατικό, κτητικό και επίμονο στις συντεταγμένες μιας συγκεκριμένης εποχής. Το βέβαιο είναι πως ανάλογα με το πλήθος της πληροφορίας και της μουσικής, ο χώρος του progressive rock/metal αναγκαστικά προσαρμόζεται σε πολλά διαφορετικά δεδομένα, και σίγουρα δεν γίνεται να αποστειρωθεί ακαδημαϊκά με συγκεκριμένα στεγανά και ψυχρούς ορισμούς. Όσο ο ένας προσπαθεί να επιβάλλει πως είναι η έκφραση μιας συγκεκριμένης σύμβασης κάποιας εποχής και όλα όσα προέκυψαν τότε, τόσο ο άλλος περιμένει να γίνει το ταξίδι σε νέες μουσικές δοκιμασίες και περιπέτειες. Και αν κάποτε οι μεγάλοι Καναδοί δάσκαλοι του οικουμενικού prog γένους μας τραγούδησαν σοφά πως “the point of the journey is not to arrive”, έτσι ανάλογα μικρή σημασία έχει η αντίληψη του καθένα μπροστά σε αυτό το πολυσύνθετο, πολυποίκιλο αλλά μυστηριωδώς διακριτό prog νεφέλωμα που αιωρείται μπροστά μας. Ας βυθιστούμε λοιπόν αβοήθητα πρόθυμοι στο αχανές σύννεφο της χρονιάς που έφυγε.
“Solitary craftsman at his console merging audio discrete”
Περιδιαβαίνοντας στον χώρο των κύριων σύγχρονων εκφραστών του ήχου τα τελευταία χρόνια, η αναμονή της νέας επικείμενης απόπειρας των Leprous καταπραΰνθηκε από την πρώτη προσωπική δουλειά του ηγέτη τους Einar Solberg, με τον τίτλο “16”. Ένα είδος σύνοψης της μακροχρόνιας πνευματικής περιπέτειας του δημιουργού απελευθερώνεται σαν εξορκισμός με μουσική που αγγίζει ακόμα και τα κύματα της chamber pop, μαζί με όλα τα υπόλοιπα ευρηματικά μουσικά εργαλεία του, και τη συνδρομή από κάποιους σημαντικούς επισκέπτες. Οι πρωτοπόροι του djent, TesseracT, μπροστά στην πρόκληση του επόμενου εξελικτικού βήματος, και πάνω στη βάση ενός πολυδιάστατου, μεγαλόπνοου έργου μελλοντολογικής φαντασίας, που συνοδεύτηκε και από ένα αντίστοιχο βιντεοπαιχνίδι, αποφάσισαν να ρίξουν όλα τα όπλα τους, ανατρέχοντας στη διαδρομή τους ως σήμερα.
Όλοι όμως αυτοί οι συνωστισμοί των εντυπώσεων, οι ηχητικές μεταστροφές, ο πλούτος των εντυπώσεων μεταφέρονται τελικά με απίθανη μαεστρία και λειτουργικότητα. Ο προκλητικά ασύχαστος Steven Wilson, φτάνοντας μπροστά στο έβδομο προσωπικό του άλμπουμ έκανε κάτι παρόμοιο, ποντάροντας στην πληθωρική παρουσία επιλογών, σε μια συνύπαρξη όμορφων ευθυτενών συνθέσεων και κάποιων πολύ ιδιαίτερων δοκιμών, διατηρώντας έναν ηλεκτρονικό δάκτυλο του “Future Bites”. Οι Soen έφτασαν πια στο έκτο τους άλμπουμ, και όσο από τη μια φαίνονται ξεκάθαρα κατασταλαγμένοι στο διαμορφωμένο δικό τους ύφος, τόσο από την άλλη εμφανίζονται ασφαλείς και στρογγυλεμένοι, πάντα όμως με μια δεδομένη συνθετική ποιότητα και σταθερά ενδιαφέρουσα θεματολογία. Έβδομο άλμπουμ για τους Βρετανούς Haken, που ανοίγουν αισθητά την παλέτα, διακτινίζονται σε ένα πλήθος επιρροών συγκριτικά με τα δυο παρόμοια προηγούμενα άλμπουμ τους, και καταφέρνουν να μας ξαφνιάζουν απανωτά σε ένα περιπετειώδη δίσκο με αφετηρία της θεματικής έμπνευσης την “πανίδα” του πλανήτη. Οι Πολωνοί Riverside βγαίνουν πια από το τούνελ της θλίψης και του πένθους και με ένα πολύχρωμο άλμπουμ, που χειρίζεται έξυπνα την 80’s Rush era, μεταξύ πολλών άλλων, μας χαρίζουν ένα μπουκέτο καταπληκτικά τραγούδια.
Οι Periphery τα κάνουν όλα και συμφέρουν στο έβδομο πια άλμπουμ τους, με πλήθος επιλογών και εκτροπών για διαφορετικούς ακροατές, αλλά πάντα αυτοί στο τέλος. Οι Γερμανοί The Ocean τολμούν να εκτραπούν αισθητά από τα αναμενόμενα με μια γεμάτη κουταλιά ηλεκτρονικών επιδράσεων που μονομαχεί και τελικά ισορροπεί υπέροχα με τον πρότερο βίο τους. Οι Αυστραλοί Voyager, μετά τη διπλωματική συμμετοχή τους στη Eurovision, μας έδωσαν ακόμα ένα έργο μελωδικής και τεχνικής συνέπειας, πιστά εναρμονισμένο στη γέφυρα που συνδέει την 80’s pop με το σύγχρονο prog metal. Οι σταθερά υπέροχοι The Fierce and the Dead μοιάζει να ρίχνουν επιτέλους τον τοίχο της συλλογικής περιφρόνησης προσθέτοντας φωνητικά στο άλμπουμ τους και υπηρετώντας τις ετερόκλητες αγάπες τους με περισσότερα εφόδια, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Φτάνοντας στο τέταρτο άλμπουμ τους, οι Patern-Seeking Animals του John Boegehold εξακολουθούν να αφηγούνται ιστορίες με αφηγηματική, κινηματογραφική μουσική που κουβαλά αυτή την αύρα του κλασικού με μια φρέσκια προσέγγιση και σταθερά υψηλή έμπνευση. Οι Γάλλοι Nine Skies παρέμειναν εκλεκτικοί, λυρικοί, απαιτητικοί, μεταφέροντας τον δικό τους ουμανισμό με μια μοντέρνα παράφραση του neoprog των 80’s. Οι Φινλανδοί Overhead, με ένα θηριώδες άλμπουμ που άγγιξε τα 90 λεπτά διάρκειας, εξακολουθούν να γεφυρώνουν το παραδοσιακό με το μοντέρνο, με ένα πλήθος εμπνευσμένων λύσεων, και γράφοντας κάποια από τα καλύτερα τραγούδια τους σκαρφάλωσαν ψηλά στις προτιμήσεις των φίλων αυτού του ήχου. Οι Σουηδοί Agusa συνέχισαν να μπολιάζουν το prog, kraut rock με γενναίες δόσεις ψυχεδέλειας, και με τέσσερα μακροσκελή τραγούδια έστησαν ένα πολύχρωμο άλμπουμ.
Σε κάποια πιο φρέσκα πρόσωπα της σύγχρονης σκηνής, οι The Twenty Committee από το New Jersey επέστρεψαν με δεύτερο άλμπουμ που στέκεται κάπου εκεί που συναντιέται το παραδοσιακό prog rock, με το συμφωνικό, την pop, ακόμα και το ambient. Οι πολυεθνικοί The Anchoret άνοιξαν λογαριασμό με εμφατικό τρόπο, και μέσα από τον τερατώδη rock/metal συνδυασμό τους, απέδωσαν μουσικά, σύμφωνα με τον ηγέτη τους Eduard Levitsky, ένα ερωτικό γράμμα σε όλα τα γκρουπ που άκουγαν μεγαλώνοντας. Άλλο ένα πολυεθνικό ντεμπούτο, αυτό των Temic, τάραξε εξίσου τα νερά του χώρου, με ένα άλμπουμ που σημαδεύεται από εκπληκτικές συνθέσεις και διαφοροποιείται αισθητά από τη φωνή του Νορβηγού Fredrik Bergersen, των Maraton. Οι Exploring Birdsong από το Liverpool συνέχισαν με ένα δεύτερο ΕΡ τον δύσβατο δρόμο του prog rock χωρίς κιθάρες, με μια πολύ ενδιαφέρουσα εναλλακτική προσέγγιση.
Οι Γάλλοι Lalu, του συνθέτη κημπορντίστα Vivien Lalu, επανέλαβαν τον θρίαμβο του προηγούμενου άλμπουμ με πλούσια τραγούδια, σπουδαίους μουσικούς και τον Damian Wilson ξανά στο μικρόφωνο. Οι Damanek από το “Νησί’, στο τρίτο συναρπαστικό τους άλμπουμ σκαρώνουν μια μουσική γεωγραφική περιπέτεια που φυτεύει στο προοδευτικό rock τους πολύχρωμα άνθη από easy jazz, funk, folk, pop και world music. Οι eMolecule του Simon Collins, γιού του μυθικού Phil Collins, κυκλοφόρησαν το ντεμπούτο τους, που δεν φοβήθηκε να κινηθεί ανάμεσα στους συγκρουόμενους κόσμους της synth pop και του aggressive metal. Οι τερατώδεις Earthside από το Connecticut, μπορεί να άργησαν οχτώ χρόνια να μας δώσουν το δεύτερο έργο τους, αλλά μας άφησαν ξανά άφωνους, με ένα cinematic progressive metal απίστευτης έμπνευσης και υποβολής. Οι Advent Horizon, ένα κουαρτέτο από τη Utah, μας έδωσαν ένα από τα πιο λυρικά και ουσιαστικά άλμπουμ της χρονιάς, με έμπνευση από Rush, King Crimson, Porcupine Tree, αλλά και μια ευπρόσδεκτη AOR γοητεία. Φυσικά, το ντουέτο των Καναδών Crown Lands αποτέλεσε ένα σημαντικό υποκατάστατο για τα στερητικά των φίλων των πρώιμων κυρίως Rush. Οι This Winter Machine από το West Yorkshire, φτάνουν στο τέταρτο άλμπουμ τους, και ανεξάρτητα από τις αλλαγές προσώπων διατηρούν πιστά και με μόνιμη ποιότητα το ύφος του λυρικού neoprog. Οι βιρτουόζοι αλλά και μεγάλοι αλιευτές μελωδιών Αυστραλοί Southern Empire έκαναν το τρίτο τους βήμα με ένα θηριώδες άλμπουμ που εντυπωσίασε τους παραδοσιακούς του χώρου. Ο Neal Morse συνέχισε με αυτή τη γνωστή του παραγωγικότητα στα δικά του χωράφια. Οι Λονδρέζοι Black Orchid Empire εντυπωσίασαν με το τέταρτο άλμπουμ τους, καθώς με αφετηρία διάφορα ιστορικά θέματα προσφέρουν ένα προκλητικό μίγμα από djent, alternative, prog και heavy, με απίθανα ανθεμικά ρεφρέν. Οι Unit of Inheritance είναι ουσιαστικά η σύμπραξη δυο αδερφών από το Νησί, με τη μουσική τους να απλώνεται από τις πιο ορχηστρικές περιόδους των Queen, μέχρι τη ραδιοφωνική εποχή των Journey, και το γυαλισμένο hard rock των Dokken. Οι Σουηδοί Moon Safari, στο πέμπτο τους άλμπουμ, οδηγούν σε άλλο βάθρο τις πολυεπίπεδες φωνητικές αρμονίες, πάντα σε συνδυασμό με το τεχνικό prog rock τους.
“Veterans of the Psychic Wars”
Κάποια παλικάρια πολλών δεκαετιών δεν φαίνονται ιδιαίτερα κουρασμένα και συνεχίζουν τον δρόμο, ο καθένας με τη δική του συχνότητα. Το 2023 φιλοξένησε την επιστροφή του ασύγκριτου Peter Gabriel που μας έδωσε νέο υλικό έπειτα από 21 χρόνια, με τη γνωστή του πολυσήμαντη βαρύτητα. Είναι άλλωστε γνωστό πως αποτελεί μια ξεχωριστή πολυσχιδή προσωπικότητα με ισχυρή αντανάκλαση στα πνεύματα και τις ψυχές των ακροατών του. Οι μαγικοί Pendragon μας χάρισαν μια μικρή δόση του παραμυθένιου λυρισμού τους με το ΕΡ “North Star”, άλλο ένα γαλήνιο ξέφωτο που μένει μακριά από την οργή και την αδικία του κόσμου. Ο ηγέτης των The Pineapple Thief, Bruce Soord μας απασχόλησε με άλλο ένα ζεστό, ουσιαστικό, εμπνευσμένο, εσωστρεφές προσωπικό άλμπουμ. Οι βετεράνοι Galahad από το Dorset έφτασαν αισίως στο δωδέκατο άλμπουμ τους, παραμένοντας σταθεροί στον ήχο τους, στα μοναδικά keyboards του Dean Baker, και την ήρεμη μελαγχολία που φέρνει το πέρασμα του χρόνου, ανιχνεύοντας τη διαδικασία της γήρανσης. Κοντά τους και οι Σκωτσέζοι φίλοι από το Aberdeen, οι Pallas, ανακτώντας τον κλασικό τραγουδιστή τους Alan Reed, μας ξαφνιάζουν ευχάριστα με ένα από τα καλύτερα άλμπουμ τους.
Νέο, όγδοο άλμπουμ και για τους Καναδούς Mystery, που δεν επιφυλάσσουν άλλες εκπλήξεις πέρα από την εγγυημένη ποιότητα των συνθέσεων, και δεν ήταν λίγοι αυτοί που εκτίμησαν πως το “Redemption” ίσως να είναι το κορυφαίο άλμπουμ τους. Οι Αυστραλοί Unitopia επιμένουν, προτάσσοντας απέναντι στου κουφού την πόρτα ένα μουσικό σύμπαν με κυρίαρχη ροπή το ταξίδι, τη μεταφορά, τη διαρκή κίνηση, την εξέλιξη. Οι μύθοι Yes, ξεπερνώντας τα 50 χρόνια διαδρομής, έφτασαν πια στο 23ο στούντιο άλμπουμ, απρόσμενα εμπνευσμένοι και ουσιαστικοί και εμφανώς ανεβασμένοι συγκριτικά με το πρόσφατο παρελθόν τους. Το 15ο άλμπουμ των Άγγλων Big Big Train αποτέλεσε ουσιαστικά τον δύσκολο αποχαιρετισμό στον πρόωρα χαμένο τραγουδιστή τους David Longdon, με τέσσερα στούντιο τραγούδια που ηχογραφήθηκαν το 2019 και ένα ζωντανά ηχογραφημένο τον Σεπτέμβριο του 2022. Αλλά και ο Ian Anderson με τη σημαία των Jethro Tull δήλωσε παρών, αντλώντας έμπνευση από τον πολιτισμό και την ιστορία των βίκινγκς, χρησιμοποιώντας τα συνήθη prog, folk rock εργαλεία του. Οι Σκωτσέζοι Comedy of Errors, με μακρινή αφετηρία κάπου στο 1984, και έχοντας επανασυσταθεί το 2010, μας χαρίζουν το έκτο τους άλμπουμ από τότε, με περισσότερα οργανικά και ατμοσφαιρικά μέρη στα τραγούδια τους. Και οι Βρετανοί Cyan, επίσης από την τάξη του ’84, αποφάσισαν να ηχογραφήσουν ξανά το κλασικό τους άλμπουμ “Pictures from the Other Side”, του 1994. Όσο για τους Σουηδούς The Flower Kings εξακολουθούν να τιμούν το παραδοσιακό progressive rock που τους μεγάλωσε και να του προσφέρουν εμπνευσμένους τρόπους για να ταξιδέψει στο χρόνο. Η μετεξέλιξη των Γερμανών Eloy φρόντισε να διατηρήσει ζωντανές τις αντηχήσεις του ένδοξου παρελθόντος, ενώ καμιά αμέτρητη ποσότητα σεβασμού στον μουσικό και άνθρωπο Roger Waters δεν είναι ικανή να λυγίσει την άρνηση σε νέα ηχογράφηση των μνημείων του παρελθόντος του. Οι Γάλλοι μαθουσάλες Gong κυκλοφόρησαν το τρίτο άλμπουμ της post Daevid Allen εποχής τους, ενώ και οι Ozric Tentacles εξακολούθησαν να επιμένουν στα δικά τους ταξίδια.
“But I often wonder what else could be”
Το Μήλον της Έριδος φούσκωσε απρόσμενα στο Λονδίνο και γέννησε μια από αυτές τις απίθανες ιστορίες της μουσικής βιομηχανίας, που γίνονται ακόμα πιο περίεργες στο σημερινό καθεστώς της. Ήταν αναμφισβήτητα οι Sleep Token, αυτοί που προκάλεσαν πέρα από θόρυβο για την καταιγιστική άνοδο της φήμης τους, και ακραία συναισθήματα. Το ετερόκλητο χαρμάνι που ήδη έβραζε στις δυο πρώτες δουλειές τους μοιάζει να βρήκε τη χρυσή ισορροπία στο “Take me Back to Eden”. Όμως δεν είναι αποκλειστική υπόθεση της φόρμουλας, ούτε βέβαια του ελκυστικού τεχνάσματος των κρυμμένων ταυτοτήτων των μελών της μπάντας, ούτε της αινιγματικής φιγούρας του Vessel, ούτε καν της σεμιναριακής παραγωγής του άλμπουμ. Είναι πάνω από όλα η ίδια η μουσική, ένας λειτουργικός θρίαμβος ενός γενναίου πειράματος που καταλήγει σε βαθιά συναισθηματικά τραγούδια, που έχουν κλειδώσει στις διαδρομές τους συγκρουόμενα φίλτρα με υπέροχα αποτελέσματα. Πολλές από τις συνθέσεις του δίσκου προσφέρονται για ουσιαστικό μάθημα μιας ολόφρεσκης συνθετικής λογικής χωρίς να κάνουν τη μουσική τέχνασμα ιδιωμάτων. Ένα άλμπουμ βαθύ, ανθεκτικό και μεγάλο όσο η λατρεία και το μίσος που προκάλεσε.
