Όσοι έχουν εντρυφήσει στη μοναδική μουσική των μεγάλων Socrates, και έψαξαν ερμηνείες και εξηγήσεις γι’ αυτό το παγκόσμιο φαινόμενο, έχουν μάθει πολύ καλά πως το απίθανο ταλέντο του Γιάννη Σπάθα σφυρηλατήθηκε ανάμεσα σε δυο εξίσου σημαντικούς πόλους: ο ένας ήταν φυσικά ο Jimi Hendrix, και ο άλλος ο Ηπειρώτης κλαρινίστας Τάσος Χαλκιάς.
Τα δημοτικά μοιρολόγια, οι κρητικές μαντινάδες, τα ρεμπέτικα αλλά και οι ethnic μουσικές συνυπήρξαν πάντα στην ατέρμονη μελέτη του μεγάλου κιθαρίστα, μαζί με το rock και το blues. Οι Socrates έσπασαν το φράγμα των ελληνικών συνόρων σε εποχές που η υπέρβαση έμοιαζε ακατόρθωτη, και πέρα από τις αντικειμενικές δυσκολίες στο δρόμο τους, γνώρισαν την αναγνώριση από τεράστιους παγκόσμιους ήρωες του ευρύτερου rock ήχου. Ήταν αναπόφευκτο να κυλά μέσα στις δημιουργικές τους φλέβες η Ελλάδα, μαζί με όλα τα υπόλοιπα ερεθίσματα. Έτσι, πολύ γρήγορα, άφησαν πίσω τους την παγίδα της απομίμησης, δέχτηκαν με αρμονία και δημιουργική άνεση το ντόπιο ελληνικό στοιχείο, και απέκτησαν μια μοναδική γνησιότητα. Η καλλιτεχνική τους ωρίμανση άφησε την καταγωγή και τις καταβολές να επιπλεύσουν με έναν τρόπο δημιουργικής διαφοροποίησης.
Ένας από τους βασικούς συνεργάτες τους στο εμβληματικό άλμπουμ “Phos” του 1976, ήταν ο μεγάλος Βαγγέλης Παπαθανασίου. Ο παγκόσμιος συνθέτης είχε προ πολλού κατοχυρώσει την προσωπική του αυτονομία μακριά από στεγανά. Άφησε το αιώνιο σημάδι του και με το μυθικό “666” των Aphrodite’s Child, και μια ελληνική ομάδα με τον Ρούσσο, τον Σιδερά, τον Κουλούρη, τον Κώστα Φέρρη στους στίχους, τον Χαλκίτη, την Ειρήνη Παππά και τον Γιάννη Τσαρούχη. Παρέμεινε για πάντα ο οικουμενικός συνθέτης που θεωρούσε πως η ελληνική σκέψη βρίσκεται πάντα στον πυρήνα αυτού του αέναου αγώνα απέναντι στην εντροπία.
Σα να μετακινήθηκε η υπέροχη ηχητική οροσειρά του “Mountains” στη σύγχρονη αισθητική μας, η σημερινή σκηνή αποκαλύπτει συχνά εδώ και χρόνια μια ακομπλεξάριστη ευρύτητα στην αναζήτηση βάσης, ρίζας, έμπνευσης και έκφρασης, στρέφοντας τους αισθητήρες της στην ελληνική παράδοση. Ίσως η λέξη “παράδοση” περιορίζει κάπως τη στροφή πολλών εγχώριων καλλιτεχνών στα ερεθίσματα του τόπου. Νιώθω πως οι μουσικοί βιώνουν δυνατά μια χώρα που συνεχίζει να πληγώνει, να ψαλιδίζει, να περιορίζει, να αδικεί, να περιφρονεί, να μεροληπτεί, να εμποδίζει. Όλα όσα όμως χαρακτηρίζουν τις ζωές μας μπορούν να αναδειχθούν οικουμενικά, κουβαλώντας τα δικά μας σημάδια. Έτσι δεν είναι μόνο η βαθιά ηπειρωτική παραδοσιακή επίδραση που απλώνεται με ποικίλους τρόπους από τον δραστικό των πρώιμων Villagers of Ioannina City ως τον κρυπτικό των Ushala, που επέλεξαν να βαπτιστούν από μια βλάχικη λέξη.
Αν περιπτώσεις όπως οι Daemonia Nymphe, που επικαλούνται ολοκληρωτικά την αρχαιοελληνική, παγανιστική ατμόσφαιρα εδώ και πολλά χρόνια, περιορίζονται ηχητικά σε συγκεκριμένες folk φόρμες, υπάρχουν καλλιτέχνες όπως οι Aherusia που αντλούν έμπνευση από τη μουσική μυθολογία και μουσική παράδοση για να στρέψουν το folk/black metal τους στην κατεύθυνση που επιθυμούν. Έτσι, ο πυρρίχιος μονομαχεί με τα blackbeats, και οι ενισχυμένοι διονυσιακοί τους ύμνοι περνούν τα σύνορα της χώρας, ακόμα και με τη χρήση της γλώσσας μας. Και φυσικά, πίσω από αυτή την τόλμη του συγκεκριμένου χώρου, κρύβονται οι παραδοσιακοί pagan/black metallers Kawir με μια μακριά διαδρομή, που ανανεώθηκε πολύ πρόσφατα με τον νέο τους έργο “Κυδοιμός”.
Στην πραγματικότητα, η χρηστικότητα των άμεσων, δικών μας ερεθισμάτων αποκτά νόημα ακόμα και σε πιο δύσκολους και δύσκαμπτους φαινομενικά χώρους ήχων. Οι Mother of Millions τόλμησαν να αναπλάσουν μια “χατζιδάκια” ανατριχίλα στο υποβλητικό “Artefact”, ενώ το “Orvam” των Need αναδύεται σαν ηπειρώτικο μοιρολόι για να τεντώσει την ουρά του στο μεταλλικό ορίζοντα. Οι πνιγμένες, μουντές αφηγήσεις στη γλώσσα μας ή οι τίτλοι όπως το “Hotel Oniro” προσδίνουν έναν άλλο χαρακτήρα. Υπήρξε σημαντική και η επαφή και συνεργασία αυτών των μουσικών με Έλληνες σκηνοθέτες και ηθοποιούς για τα αντίστοιχα μουσικά βίντεο, που θεωρώ πως δυνάμωσε την επιλογή τέτοιων σημειολογικών αποφάσεων. Και αυτά είναι μόνο κάποια παραδείγματα.
Έχοντας πολύ πρόσφατο στο κεφάλι μου τον μεσογειακό αέρα που φυσά υπέροχα στον πρόσφατο “Κυκεώνα” των σπουδαίων Khirki, διαισθάνομαι πως οι συντεταγμένες διαφοροποίησης βγαίνουν αισθητά από την ομίχλη για τους Έλληνες μουσικούς της εγχώριας σκηνής. Θεωρώντας ειλικρινά πως έχουν τα χαρίσματα να αποφύγουν εύκολα το φτηνό φολκλόρ, μπορούν να αλώσουν νέους χώρους έμπνευσης και δημιουργίας, αφήνοντας πάνω σε όλους εμάς τους κοντινούς τους φίλους και υποστηριχτές περισσότερα γνώριμα σινιάλα άμεσης συγκίνησης.
