“Father.
What happened?
I need help.
What is democracy?
What is democracy?”
Η δέκατη μέρα του Ιανουαρίου του 1989 σημαδεύεται στα μουσικά δρώμενα από την κυκλοφορία του τρίτου και τελευταίου single των Metallica από το άλμπουμ τους “…And Justice For All”. Αυτό όμως που έκανε τη μεγαλύτερη αίσθηση ήταν πως το τραγούδι “One” συνοδεύτηκε από το πρώτο επίσημο βίντεο της μπάντας, κάτι που έσπασε την ασυμβίβαστη ως τότε στάση τους απέναντι στον καθιερωμένο τρόπο προώθησης στην αρένα της μουσικής βιομηχανίας.
Ακόμα και ο πιο κακεντρεχής εχθρός του γκρουπ θα ήταν δύσκολο να μην παραδεχτεί πως το πέρασμα των Metallica στον λαμπερό κόσμο των video clips έγινε με μνημειώδη τρόπο. Το σκοτεινό περιεχόμενο του τραγουδιού αναδείχθηκε τόσο ανάγλυφα με τα αποσπάσματα της ταινίας του 1971, “Johnny Got His Gun”. Η απόλυτη δυστυχία ενός βαριά τραυματισμένου στρατιώτη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, που είναι πια τυφλός και ανήμπορος να μιλήσει και να κινηθεί, ακολουθεί μια συγκλονιστική διαδρομή μέχρι την ικεσία του να πεθάνει.
Για κάποιον όχι τελικά τόσο περίεργο λόγο, ο βαρύς ουρανός του μνημόσυνου για τα θύματα του εγκλήματος των Τεμπών, φύτεψε τους ήχους του τραγουδιού μέσα στο κεφάλι μου. Ήταν από τις λίγες φόρες που, έχοντας την παρόρμηση της εικόνας των γονιών των θυμάτων, επιχείρησα να προσεγγίσω όσο πιο κοντά γινόταν τη θέση του σακατεμένου στρατιώτη. Υπάρχουν άλλωστε διάφοροι λόγοι που μπορούν να αφαιρέσουν από κάποιον τη θέληση να ζήσει. Αντίστοιχα, υπάρχουν πολλά πρόσωπα του πολέμου, που μπορεί να απλώσουν τη δυστυχία, να αφαιρέσουν ζωές και να σημαδέψουν αυτές των επιζώντων.
Ο αφελής, ο καλοπροαίρετος, ο συγκαταβατικός στις κοινωνικές δομές άνθρωπος έχει αποδεχτεί τους κανόνες συμβίωσης, όπως και ένα άλλο πλήθος θεωρητικά αυτονόητες λειτουργίες. Υπάρχει μια αυτόματη και υπνωτισμένη εκτίμηση των θεσμών και των κανόνων της πολιτείας, που φυσικά ποικίλει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Και έρχεται μια νύχτα στην οποία 57 σπίτια χάνουν κάθε νόημα και κανόνα σε μια ζωή που μετατρέπεται σε μόνιμη μάχη με τη σκιά του θανάτου. Από τη στιγμή εκείνη για όλα αυτά τα σπίτια, η δυσπιστία ευθυγραμμίζεται απόλυτα αγκαλιά με το τέρας του πόνου. Κανείς δεν μπορεί να προσεγγίσει το αληθινό βάρος της απώλειας πέρα από τους ίδιους. Πέρα από τον αβάσταχτο πόνο, είναι η αναθεώρηση του ίδιου του σκοπού της ζωής, που βρίσκεται και χάνεται πέρα από μικρές καθημερινές προφάσεις, μόνο στην ανάγκη για δικαίωση.
Ο Αριστοτέλης όρισε τη δημοκρατία σαν ένα πολίτευμα στο οποίο επικρατούν οι απόψεις της πλειοψηφίας. Αν δεν αμφισβητήσουμε τη φύση του πολιτεύματος σήμερα, τότε η πλειοψηφία της χώρας κοιμάται ήσυχη με τη συγκάλυψη ενός πρωτοφανούς εγκλήματος, αισθάνεται άνετα με την ασυλία εγκληματικών προσώπων οι ιδιότητες των οποίων παρέχουν προνόμια που προωθούν την παρανομία. Όλα αυτά βέβαια, είναι δουλειά κάποιων άλλων οι οποίοι δεν μοιάζει να συγκινούνται ιδιαίτερα. Όταν η δικαιοσύνη παραπέμπει μια βαθιά λαβωμένη μητέρα στην εκκλησία για “βοήθεια”, η μόνη λέξη που μου έρχεται στο μυαλό είναι “προσβολή”.
Η μουσική λοιπόν έχει περίεργα ανακλαστικά. Είναι μια ιδιαίτερη τέχνη που αποθηκεύει τα ερεθίσματά της σε αόρατα ντουλάπια και αυτά αντιδρούν και αναδύονται σε συγκεκριμένες συγκυρίες. Μπορεί κάποιος να με χαρακτηρίσει αιθεροβάμονα, ονειροπαρμένο, ακόμα και αδικαιολόγητα ηλίθιο, αλλά έχω μάθει να αφουγκράζομαι αυτή την αυτόνομη, ενστικτώδη δράση των μουσικών σινιάλων μέσα μου. Είναι πια αδύνατο να τα περιφρονήσω.
“What is democracy?”
Αυτή η αναθεματισμένη φράση στην έναρξη του “One” χτυπιέται στα τοιχώματα του μυαλού, μέρες τώρα. Αυτή έφερε και τον συλλογισμό της απόπειρας να προσεγγίσει κανείς τον πραγματικό πόνο των χαροκαμένων ανθρώπων. Στον κρίκο της αλυσίδας αυτής κούμπωσαν οι εικόνες των γονιών από το μνημόσυνο στα Τέμπη. Τα μαύρα ρούχα τους μου έφεραν στο μυαλό το “Man in Black” του μεγάλου Johnny Cash, η δέσμευση ενός ευαίσθητου ανθρώπου να φορά πάντα μαύρα, μια ένδειξη πως ζητά δικαιοσύνη για τους αδικημένους, τους καταπιεσμένους, τους πληγωμένους, τους κατατρεγμένους αυτής της ζωής. Έτσι, ένα τόσο γνώριμο, κλασικό, αλλά ως εκείνη τη στιγμή μετέωρο τραγούδι άλλαξε ριζικά στόχο και λειτουργία και χαρακτηρίστηκε. Ο συμβολισμός ενός μόνιμου πένθους απέναντι στην αιώνια αδικία μοιάζει να εφαρμόζει σαν γάντι στο δράμα των Τεμπών.
Είναι αδιαπραγμάτευτο πως τίποτα δεν μπορεί να μας μεταφέρει στη θέση των ανθρώπων αυτών. Όταν η απόσταση της δικής μου οργής μοιάζει τόσο συχνά μη διαχειρίσιμη, δεν τολμώ καν να υπολογίσω υποθετικά το ύψος και την ένταση της δικής τους. Μπορώ μονάχα να είμαι ευγνώμων που οι μυστικές συμφωνίες της μουσικής θα συνεχίσουν να σκαλίζουν τις ευαισθησίες με ήχους, φράσεις, σινιάλα, θα με κρατήσουν κοντά στη θέση που πρέπει να βρίσκομαι, θα φροντίσουν να μην περάσω σε δεύτερη μοίρα τα πρωτεύοντα γνωρίσματα του ανθρώπου. Γιατί ο μακρινός στόχος της τέχνης είναι να βρει τη δική της παρέμβαση και αντανάκλαση στη ζωή και να την αλλάξει.
“What is democracy?”
Όσες μεταλλάξεις και αν έχουν σκαρώσει οι χειρούργοι των θεσμών και των νόμων, όσα παράπλευρα τούνελ διαφυγής και αν έχουν προκατασκευάσει, όσες διχοτομήσεις των μαζών και των λαών και αν έχουν προκαλέσει, μπροστά στο απόλυτο μαύρο του θανάτου δεν γίνεται να σκέφτεσαι ή να αναφέρεσαι σε παιδιά των “ξένων”.
“I don’t know weather I’m alive or dreaming or dead or remembering
How can you tell what’s a dream and what’s real”…
