Κάθε μουσικό έργο των Αθηναίων Yovel αποτελεί μια πολυεπίπεδη πρόκληση. Έχοντας δολοφονήσει από την αφετηρία τους κάθε χάδι διπλωματίας, μας τραβούν με συνεργό τη μουσική τους σε μια σκληρή αλλά ειλικρινή επαφή με τα αγκάθια της πραγματικότητας. Έχοντας χωρέσει πολλά από αυτά στο τελευταίο τους έργο, αυτό της Μεγάλης Σιωπής, (“The Great Silence”) επιχειρούμε να εισχωρήσουμε ακόμα περισσότερο στη καρδιά του με τη συνδρομή τους. Το συγκρότημα, πιστό στην πάγια τακτική του, απαντά συλλογικά σαν κολεκτίβα.
Ξεκινώντας να ρίχνουμε λίγο περισσότερο φως στο τελευταίο σας άλμπουμ, πώς ακριβώς καθορίζετε εσείς οι ίδιοι τη “Μεγάλη Σιωπή” η οποία έγινε τελικά ο τίτλος της δουλειάς σας;
”Η Μεγάλη Σιωπή” είναι η ανοχή απέναντι σε μια γενοκτονία, το στρίψιμο του κεφαλιού σε μια καθημερινή αδικία, η αδιαφορία απέναντι στους νεκρούς μας, η τοξική παραζάλη που μας κάνει να πιστεύουμε ότι μπορούμε να συνεχίσουμε να προσποιούμαστε ότι ζούμε.
Ποιοι ήταν οι κυριαρχικοί πόλοι που σηματοδότησαν την περιοχή του δίσκου θεματικά, και πόσο ελαστικό ήταν για τις μουσικές ιδέες που προέκυπταν να μην είναι αυστηρά επικεντρωμένες πάνω τους;
Η διαδικασία της σύνθεσης είναι παράλληλη για εμάς. Οι μουσικές ιδέες αναπτύσσονται ταυτόχρονα με τις στιχουργικές μας αναζητήσεις. Σε όλο μας το ταξίδι, μας κέντριζε το ενδιαφέρον η ανθρώπινη συνθήκη· πως ζούμε, γιατί ζούμε έτσι, τι μπορούμε να κάνουμε για να ξεφύγουμε από ότι μας έχουν επιβάλει. Η ”Μεγάλη Σιωπή” δεν είναι ένα concept album με την αυστηρή έννοια του όρου, αλλά είναι η γνώμη μας- και η μελέτη μας- πάνω στην σύγχρονη κατάρρευση της ανθρώπινης ύπαρξης και κοινωνίας.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία στη διαδρομή της δημιουργίας ενός δίσκου που αναμφισβήτητα έχει να συνδέσει με έναν ισχυρό τρόπο το θεματικό του περιεχόμενο με τις ανάλογες ηχητικές επιλογές;
Δεν είμαστε ”επαγγελματίες” μουσικοί, συνεπώς η μάχη για την διαβίωσή μας δεν εξαρτάται από το πόσο συχνά βγάζουμε δίσκο. Πάντα η δυσκολία στη σύνθεση ενός έργου έχει να κάνει με το τι έχεις να πεις. Τι θες να πεις. Τι τρώει την ψυχή σου και θες να το μοιραστείς με ανθρώπους που αισθάνονται το ίδιο. Η τέχνη αφυπνίζει, προκαλεί ερωτήματα, γεννά συναισθήματα και μπορεί να διαμορφώνει χαρακτήρες. Δεν είναι απλά riffs σε σειρά. Όλο το παραπάνω σκεπτικό μας θέτει τους όρους που δημιουργούμε και η δυσκολία έχει να κάνει με την αναμέτρηση με αυτό που αποκαλούμε ζωή.
Μια έκφραση ενός τέτοιου συγκεκριμένου τρόπου αποτελεί αναμφισβήτητα και ένα είδος προσωπικού εξορκισμού απέναντι σε τόσα δεδομένα που ταλαντεύουν το μυαλό και την καρδιά. Στο τέλος της μέρας, υπάρχει η αίσθηση μιας έστω μικρής ανακούφισης που μπορεί να μεταφράζεται ακόμα και στην έννοια ενός προσωπικού χρέους απέναντι σε όλα αυτά;
Ανακούφιση όχι. Χαρά που μοιραζόμαστε τη δημιουργία μας και τις σκέψεις μας, προσμονή και περιέργεια για το πως θα γίνει αντιληπτό το μήνυμά μας εκεί έξω. Η αλήθεια είναι ότι κάνουμε το προσωπικό μας χρέος ως κοινωνικά όντα, χρησιμοποιούμε την τέχνη μας για να επικοινωνήσουμε ότι αυτός ο κόσμος πρέπει να αλλάξει. Δεν ξέρουμε αν είναι αρκετό. Πιθανότατα δεν είναι. Θα συνεχίσουμε να το κάνουμε για όσο αντέχουμε.
Επικεντρώνοντας την ερώτηση καθαρά στη μουσική, και με σταθερή βάση τον black metal προσανατολισμό, ποιες επιπλέον επιλογές εμπλουτισμού των θεμάτων σας έδωσαν τις επιθυμητές λύσεις στο πνεύμα του δίσκου;
Μέσα στην μουσική μας μπορεί να βρει ο καθένας κομμάτια του εαυτού του μουσικά. Εκκινώντας από το 90’ς black metal, σε πιο progressive death metal μονοπάτια, εμπνεόμενοι σταθερά από την επική πλευρά του ακραίου ήχου αλλά και με hardcore/punk πινελιές. Είμαστε-με λίγα λόγια- οι επιρροές μας. Και πάνω σε αυτή τη συνθήκη, μπορούμε να πούμε πλέον ότι αποτελούμε μια διαρκώς εξελισσόμενη μουσική/καλλιτεχνική κολλεκτίβα με τον δικό της, ξεχωριστό ήχο. Και αυτό είναι σπουδαίο και δεν ήταν δεδομένο.
Σε μια εποχή στην οποία οι πρακτικές λύσεις στις ηχογραφήσεις εξοικονομούν χρόνο και χρήμα αλλά στην άλλη όψη του νομίσματος υπάρχει εμφανής δυσκολία στον χαρακτήρα και τον διαχωρισμό του τελικού αποτελέσματος, πώς χειρίζεστε τις δουλειές σας;
Όπως προείπαμε, δεν είμαστε επαγγελματίες μουσικοί. Αυτό μας καθιστά κάθε φορά αντιμέτωπους και με όρια που θέτουμε οι ίδιοι στους εαυτούς μας. Κάθε ηχογράφηση είναι οι συγκεκριμένες δυνατότητες μας, φιλτραρισμένες μέσα από την μέγιστη κατάθεση ψυχής για να φτάσουμε στο συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Το κάλεσμα στη δράση για να σπάσει η ”Μεγάλη Σιωπή”, προϋποθέτει για εμάς όραμα, οργή και αλληλεγγύη. Όλα είναι φτιαγμένα από ανθρώπους που στρατεύονται σε ένα σκοπό και δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό για να φτάσει στα αυτιά και στα μάτια σας η συγκεκριμένη καλλιτεχνική πρόταση.
Είναι μια ερώτηση που δύσκολα αποφεύγω στις συνεντεύξεις με μουσικούς, αλλά με ενδιαφέρει ιδιαίτερα πώς βλέπετε το δεδομένο της ΑΙ πάνω στον τομέα της μουσικής και ποιες είναι οι προβλέψεις σας. Το περιορίζω αυστηρά στη μουσική για πρακτικούς λόγους και για να μην καταλήξουμε σε εσχατολογική συζήτηση…
Όταν λέμε GenAI όπως ChatCPT, Copilot, Midjourney, SORA κοκ, αναφερόμαστε σε γιγάντια datasets, όπου περιέχουν πρακτικά όλη την ανθρώπινη διανόηση. Γραπτός λόγος, μουσική, ζωγραφική, ταινίες, animation κοκ. Όλα όσα μπορούν να υπάρξουν ψηφιακά. Όλα αυτά είναι το περιεχόμενο στο οποίο καταφεύγει το κάθε GPT για να απαντήσει σε μια ερώτηση, για να σου φτιάξει μια εικόνα, και πλέον ένα videoclip ή και τραγούδι. Προκύπτουν συνεπώς εύλογα ερωτήματα..
Ένα πρώτο ερώτημα είναι της ιδιοκτησίας και του δικαιώματος. Με ποιο δικαίωμα χρησιμοποίησαν όλη την ανθρώπινη δημιουργία, όλη τη μουσική, όλα τα γραπτά, για να εκπαιδεύσουν τα μοντέλα τους; Τη στιγμή που εμείς, αν κατεβάσουμε πειρατικά μια ταινία, κινδυνεύουμε με δικαστήρια, αυτοί κλέβουν όλη την ανθρώπινη ιστορία δωρεάν.
Επιπλέον, αυτά τα μοντέλα δεν παράγουν κάτι καινούργιο. Δεν υπάρχει “νοημοσύνη” στην λειτουργία τους – αποδεδειγμένα. Απλά αναπαράγουν με επιλεγμένες διαφοροποιήσεις, κάτι που έχει ήδη γραφτεί, παιχτεί, σχεδιαστεί. Όταν κάποιος καταφεύγει σε τέτοια προγράμματα, ζητάει από ένα tech κολοσσό, να πάρει κάτι που έχει δημιουργηθεί, χωρίς την άδεια αυτού που το έφτιαξε, για να το χρησιμοποιήσει κάποιος άλλος, πιθανά για κέρδος.
Αυτό όμως δεν είναι το τέλος του δρόμου. Το πρόβλημα μας δεν είναι με τον μουσικό που παράγει 10 δίσκους / μήνα για να τα βγάζει πέρα οικονομικά, αλλά οι AI workers που έρχονται για την δουλειά του.
Το έχουμε δει το παιχνίδι με την κατάληξη του “attention economy” ώστε να ξέρουμε τι θα γίνει με το AI economy.
Ας το κλείσουμε εδώ, με μια χαριτωμένη σκέψη που κυκλοφορεί επί του θέματος:
‘’You know what the biggest problem with pushing all-things-AI is? Wrong direction.
I want AI to do my laundry and dishes so we can all do art and writing, not for AI to do our art and writing so that we can do our laundry and dishes.’’
Διότι κανένα AI πρόγραμμα, ούτε τώρα ούτε ποτέ, δεν μπορεί να οραματιστεί το video του ‘’One’’ με την αντιπολεμική του διαχρονικότητα, ούτε να συλλάβει τον τρόμο και την αγωνία του εξωφύλλου του ‘’Abigail’’ του King Diamond, πόσο δε μάλλον να αποτυπώσει στο χαρτί τις υπαρξιακές και κοινωνικές αγωνίες του μακαρίτη του Warrel.
Η τέχνη μας είναι η ψυχή μας και αυτό δεν μπορεί να αντικατασταθεί.
Πώς ζυγίζετε εσείς σήμερα την εγχώρια σκηνή; Όλοι μας λίγο πολύ γνωρίζουμε τα προβλήματα και τα παραπετάσματα της ελληνικής πραγματικότητας. Πού όμως ίσως εκπλήσσει απροσδόκητα και ευχάριστα η σκηνή και πού στερείται παραγόντων που θα την οδηγούσαν σε διαφορετικά δεδομένα;
Νομίζουμε ότι μια δομική αδυναμία προκύπτει από τον ίδιο τον (αληθή) προσδιορισμό που χρησιμοποίησες – “σκηνή”. Θα θέλαμε την εγχώρια σκηνή πιο πολύ κοινότητα / κοινότητες. Μουσική, ‘zines και ακροατές, στέκια και πρωτοβουλίες, συζητήσεις και κινήσεις πέρα / έξω από το εκάστοτε live. Επικοινωνία και αλληλεγγύη μεταξύ μας, μέτωπο στην αναξιοπρέπεια του “παίξε τσάμπα για να ακουστείς”, των “μοναδικών ευκαιριών” κάθε μαγαζάτορα. Φωνή και άποψη για την συντριβή του “μόνο μουσική” όταν χρειάζεται. Μια κοινότητα που θα μπορούσε να εκτιμήσει καλύτερα τις φανταστικές μπάντες και κυκλοφορίες που βγάζει συνέχεια αυτή η χώρα – τιμωρός. Σε μια τέτοια κατεύθυνση συμμετείχαμε στο στήσιμο του Metal Solidarity το 2022, που δυστυχώς σήμερα είναι ανενεργό, άλλα μέσω αυτού γνωρίσαμε ανθρώπους, μουσικούς και μη, που αγαπάνε το metal και μισούν το φασισμό. Ανθρώπους που μας έδειξαν πολλά με τις πράξεις και την ανιδιοτέλεια τους.
Τώρα, για να “ανέβει” η σκηνή, είτε θα γίνει από τα πάνω, αν θεωρηθεί (εξαιρετικά δύσκολο) εμπορικά επικερδές κάτι τέτοιο, είτε από τα κάτω με άλλους όρους. Το 1ο δεν μας ενδιαφέρει – το 2ο εκκρεμεί. Αλλά πλέον ξέρουμε ότι γίνεται.
Είναι στιγμές στις οποίες η πανοραμική άποψη του πλανήτη μοιάζει με έναν διαρκή άναρχο συναγερμό και φαίνεται να σαρκάζει επικίνδυνα την ψευδαίσθηση για την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Θα μπορούσαν οι Yovel να αντιμετωπίσουν σε κάποια συγκεκριμένη συγκυρία τη μουσική σαν μια διαδικασία άμεσης και απλής ψυχαγωγίας, η ο θάνατος της αθωότητας είναι οριστικός;
Χμ. Για μια μουσική κολλεκτίβα που εμπνέεται από το ρητό του Μπρεχτ, “Η τέχνη δεν είναι ένας καθρέφτης στραμμένος προς την πραγματικότητα, αλλά ένα σφυρί με το οποίο της δίνεις μορφή”, μάλλον θα απέχουμε από την ερμηνεία της “απλής ψυχαγωγίας”. Ποτέ η τέχνη δεν ήταν απλή ψυχαγωγία, ποτέ δεν ζούσαμε σε μια εποχή αθωότητας.
Ποιος είναι ο αντίκτυπος της μουσικής σας έξω από τη χώρα; Πόσο εύκολος είναι ο δρόμος της ανεξαρτησίας για μια μπάντα που ταυτόχρονα έχει επιλέξει να στρατευτεί απέναντι σε μια δυναστική πραγματικότητα;
Οι Yovel είναι για μας ένα “collective grip to sanity”. Και απ’ ότι φαίνεται, είναι και για πολλούς, σε πολλές χώρες το ίδιο. Είχαμε την ευκαιρία και να μιλήσουμε με πολλούς, από το ντεμπούτο μας ως και σήμερα, για το τι σημαίνουν οι Yovel γι’ αυτούς και να γνωρίσουμε και κάποιους στην περιοδεία μας στη Γερμανία το 2023. Όσον αφορά στο 2ο σκέλος της ερώτησης σου να σου απαντήσουμε με ένα ρητό το φοβερού Paul Robeson (ψάξτε τον – ψάξτε και το και μέσα στο Forthcoming Humanity)
“The artist must elect to fight for freedom or slavery.
I have made my choice. I had no alternative.”
Σε αυτή την ουσιωδώς αντιφατική κατάληξη της φράσης κρύβεται και η δική μας στάση απέναντι στα πράγματα. Κάναμε την επιλογή μας. Δεν είχαμε άλλη εναλλακτική. Με αυτή την έννοια αναλαμβάνουμε την ευθύνη για το τι κάνουμε και δεν έχουμε δεύτερες σκέψεις για το ποιοι είμαστε.
Σε έναν κόσμο εύκολης προσφοράς ήχου και φτηνών λέξεων πόσο επικίνδυνη μπορεί να είναι σήμερα η συγκεκριμένη μουσική και πόσο χώρο πιστεύετε πως έχει να εισβάλλει στις σκέψεις και τις συνειδήσεις νέων ανθρώπων που βάλλονται από τέτοια απορρίμματα;
Μέσα στην ερώτηση σου κρύβεται η απάντηση μας. Η μουσική είναι παιδί της εποχής της. Η pop (με την ευρεία έννοια) μουσική, όμως, ενσωματώνει προνομιακά και επιλογές ή στοχεύσεις των κυρίαρχων. Η κυριαρχία της “get rich or die trying” θεματολογίας, με trap (ή όχι) λούπες, ταυτόσημη σε κάθε χώρα, οι σεξιστικές μισογυνικές και τοξικές αντρίλες που αναμασούν το ποσό γαμάτοι είναι, αποτελεί το προτεινόμενο “narrative” του κάθε ένα που θέλει να νιώσει και λίγο gangsta πριν δώσει μία ακόμα απλήρωτη υπερωρία στον εργοδότη του. Ταιριάζει επίσης κουτί με το θρίαμβο του ατομισμού και την “attention ecomony” φάση που ζούμε, στην οποία όλα είναι ευκαιρία για δανεική “αυθεντικότητα”.
Έχουμε αντίληψη της (ουσιαστικά) ανυπαρξίας της μουσικής που αγαπάμε στα μυαλά και στις καρδιές των νέων ανθρώπων. Ξέρουμε ότι δεν είναι το metal που συγκινεί και ανοίγει νέους δρόμους. Αλλά εμπιστευόμαστε κοινότητες και καλλιτέχνες μέσα στο Hip-hop που δίνουν τη μάχη και τους χαιρόμαστε.
Τελευταία ερώτηση, για να αποφορτίσουμε λίγο την πίεση της αρνητικότητας γύρω μας. Αν είχατε την ευκαιρία και την πολυτέλεια να συνεργαστείτε σε ένα μελλοντικό σας έργο με έναν σημαντικό μουσικό, ποιος θα ήταν αυτός και γιατί;
Θα θέλαμε να διευρύνουμε λίγο τα όρια της απάντησης. Από αυτούς που φύγανε, με τον Warrel Dane και τον Chuck Schuldiner. Δυο ανθρώπους που θα είναι πάντα μαζί μας, γιατί μας διαμορφώσαν. “Reality is more evil that any monster” είχε πει ο Chuck. “Is it insane to think the world could change?” διερωτήθηκε ο Warrel.
Από αυτούς που είναι εδώ … με τους Gojira γιατί πέρα από πρωτοπόροι μουσικά στον ακραίο ήχο, έχουν κάτι να πουν για ότι συμβαίνει γύρω μας, και αυτό διαχωρίζει τους ”διασκεδαστές” από τους καλλιτέχνες.
