Δεν υπάρχει φίλος της μουσικής που να μην έχει μάθει το περίεργο όνομα “Hipgnosis” σαν την απόλυτη αιτία για μερικά από τα πιο δημοφιλή και εξεζητημένα εξώφυλλα στην ιστορία της ευρύτερης rock μουσικής. Μια ομάδα από art designers με έδρα το Λονδίνο που είχε σαν κύριους εκφραστές τον Storm Thorgerson και τον Aubrey Powell, και αργότερα τον Peter Christopherson, ειδικεύτηκε στη δημιουργία καλλιτεχνικών εξωφύλλων άλμπουμ για διάφορους rock μουσικούς και συγκροτήματα, και έγραψε τη δική της δημιουργική ιστορία.
Από το 1968 και το μπάνιο του Powell που μετατράπηκε στον πρώτο τους σκοτεινό θάλαμο, μέχρι την πτώση της αυλαίας το 1983 η Hipgnosis, που βαπτίστηκε από ένα γκράφιτι στην πόρτα του διαμερίσματος των ιδρυτών της, άφησε το ξεχωριστό της στίγμα, αντίστοιχο με τη σημειολογική προσέγγιση του ονόματός της, μιας ριψοκίνδυνης, όμορφης αντίφασης και σχεδόν αδύνατης συνύπαρξης ανάμεσα στο νέο (hip) και την αρχαία γνώση (gnostic). Ανοίγοντας την όρεξη για μια λεπτομερή παρουσίαση, επιστρέφουμε σε πέντε σημαντικά εξώφυλλα της ιστορίας της.
Pink Floyd – “Atom Heart Mother” (1970)
Η γνωριμία είχε ήδη γίνει με το δεύτερο άλμπουμ των Pink Floyd, “A Saucerful of Secrets” που αποτέλεσε ουσιαστικά το ξεκίνημα για τους Thorgerson και Powell το 1968. Είναι ένα από τα πιο αγαπημένα μου εξώφυλλα άλμπουμ. Με τη δύναμη της μπάντας πίσω τους, ήταν μια από τις πρώτες φορές που κατάφεραν να καταλήξουν σε ένα εξώφυλλο άλμπουμ που δεν είχε γράμματα: χωρίς τίτλο, χωρίς όνομα συγκροτήματος, χωρίς τίτλο άλμπουμ. Δεν υπήρξε κανένας τίτλος εκείνη την στιγμή, τα πάντα κατέληγαν στην εικόνα.
Επίσης, το συγκρότημα δεν τους έδωσε συγκεκριμένες οδηγίες για το artwork. Δεν τους έβαλαν να ακούσουν κάποια από τη μουσική ή να διαβάσουν τους στίχους. Ο Roger Waters είχε πει: “βρείτε μια ιδέα, οτιδήποτε σας αρέσει.” Μιλώντας με έναν φίλο τους που λεγόταν John Blake, και ήταν ο ίδιος σουρεαλιστικός καλλιτέχνης, έψαχναν για ιδέες που θα ήταν, τόσο απροσδόκητες και τόσο παράλογες με την έννοια του rock & roll. Και προέκυψε η ιδέα μιας αγελάδας. Μια σημαντική έμπνευση αποτέλεσε η περίφημη ταπετσαρία με αγελάδες του Andy Warhol. Ο Storm και ο Powell βγήκαν σε ένα χωράφι στο Βόρειο Λονδίνο και φωτογράφισαν μια αγελάδα Holstein-Friesian, ουσιαστικά την πρώτη αγελάδα που είδαν. Συνηθίζουν να λένε: “μην δουλεύεις ποτέ με παιδιά ή ζώα”, γιατί είναι δύσκολα. Αλλά αυτή η αγελάδα απλώς στεκόταν εκεί και τους κοίταξε. Τράβηξαν πολλές άλλες φωτογραφίες εκείνη την ημέρα και στο οπισθόφυλλο είχαν τρεις αγελάδες σε σχηματισμό. Έμοιαζε κάπως με τρία αεροπλάνα σε σχηματισμό, που κινούνται έξω από τον ουρανό. Υπάρχουν στιγμές στη φωτογραφία που απλά βλέπεις πως “Αυτό είναι”. Και η Hipgnosis στάθηκε τυχερή πολλές φορές.Το πήγαν στο συγκρότημα και όλοι είπαν, “Αυτό είναι, ακριβώς ως έχει, αυτό είναι.”
Ο τίτλος “Atom Heart Mother” ήρθε αργότερα, ήταν μια έμπνευση του Roger Waters που κοίταζε την The Evening Standard και διάβασε για την πρώτη φορά που μπήκε ένα ηλεκτρικό στεντ στην καρδιά ενός ανθρώπου. Κάπως έτσι, η εικόνα και ο τίτλος εναρμονίστηκαν. Ήταν μια ευτυχής συγκυρία.
Η διαφημιστική πινακίδα μιας αγελάδας χωρίς γράμματα στο Sunset Strip στο Λος Άντζελες ήταν μια γενναία απόπειρα. Η δισκογραφική εταιρεία πάλεψε να έχει γράμματα και προς τιμήν τους, το συγκρότημα είπε, “Απολύτως όχι”. Ήταν ένα τέλειο παράδειγμα πλευρικής σκέψης που απέδωσε τέλεια, γιατί μόλις κυκλοφόρησε το άλμπουμ, όλοι κατάλαβαν ακριβώς ποια ήταν η ιδέα. Ήθελαν να μάθουν τι υπήρχε μέσα στο εξώφυλλο του άλμπουμ. Ήθελαν να αγοράσουν τη μουσική. Και, φυσικά, ήταν η πρώτη τους μεγάλη επιτυχία στην Αμερική. Ένα ροζ μπαλόνι σε σχήμα μαστού αγελάδας συνόδευε το άλμπουμ σαν μέρος της καμπάνιας της προώθησης στην Αμερική. Ο Storm πάντα πίστευε πως η αγελάδα αντιπροσώπευε από την πλευρά των pink Floyd, ένα μέρος του χιούμορ τους που ήταν συχνά υποτιμημένο.
The Nice -“Elegy” (1971)
Η τελευταία επίσημη κυκλοφορία για τους The Nice, το πρώτο σχήμα του χαρισματικού κημπορντίστα Keith Emerson, με τον τίτλο “Elegy”, ήταν το πρώτο εξώφυλλο που οδήγησε τους δυο βασικούς δημιουργούς σε ένα εξωτικό μέρος για τη δημιουργία του. Είπαν στον Emerson πως έπρεπε να πάρουν 120 κόκκινες μπάλες ποδοσφαίρου της Mettoy Playcraft στην έρημο Σαχάρα και να τις φωτογραφίσουν. Παρόλο που Θα κόστιζε πολλά χρήματα, ο Emerson τους εμπιστεύτηκε.
Έτσι οδήγησαν στο νότιο Μαρόκο από το Μαρακές με όλες αυτές τις μπάλες που ξεφουσκώθηκαν σε χαρτόκουτα, και όταν έφτασαν εκεί, έβγαλαν δύο αντλίες ποδηλάτων. Η απόπειρα ήταν αποκαρδιωτική. Ευτυχώς, δεν ήταν μακριά από ένα μικρό μέρος που λεγόταν Zagora, και εκεί υπήρχε μια στάση φορτηγών. Ο τύπος εκεί συμφώνησε να βρει μερικούς ανθρώπους για να φουσκώσουν τις μπάλες και όταν επέστρεψαν στις 6 το επόμενο πρωί, υπήρχαν περίπου 20 αγόρια Άραβες ηλικίας 15 έως 19 ετών, εντελώς εξουθενωμένα. Είχαν περάσει όλη τη νύχτα φουσκώνοντας μπάλες και κατάφεραν να ετοιμάσουν περίπου 40 από αυτές. Ζήτησαν δέκα δολάρια και πήραν τελικά είκοσι.
Πήραν λοιπόν τις 40 κόκκινες μπάλες στην έρημο και τις υπόλοιπες τις χάρισαν στα παιδιά. Ο Powell άρχισε να τοποθετεί τις μπάλες καθώς ο Storm τον κοιτούσε μέσα από την κάμερα να αφαιρεί ταυτόχρονα με μια σκούπα τα ίχνη τους. Σήμερα φαίνεται υστερικό γιατί είναι μια στιγμή παρέμβασης στο Photoshop και έχουν φύγει.
Ήταν όμως μια μαγική στιγμή. Δεν υπήρχε σύννεφο στον ουρανό, ήταν η απόλυτη τελειότητα και γαλήνη. Και το χρώμα σε αυτές τις κόκκινες μπάλες και τον ήλιο και αυτόν τον βαθύ μπλε ουρανό και τους υπέροχους πορτοκαλοκίτρινους αμμόλοφους δημιουργούσε την πιο τέλεια ήρεμη λήψη. Και, φυσικά, όταν το όνομα του αντίστοιχου έργου ήταν “Elegy”, όλα έδεναν ιδανικά μεταξύ τους.
Τράβηξαν τις φωτογραφίες γύρω στις 8 το βράδυ. Μετά έπρεπε να επιστρέψουν τη νύχτα μέσα από την έρημο στο μέρος όπου έμεναν βαδίζοντας σε απόλυτο σκοτάδι. Ήταν τρομαχτικό αλλά ένα μπουκάλι ουίσκι που είχαν μαζί τους έκανε τα πράγματα ευκολότερα.
Όταν επέστρεψαν στην Αγγλία, ο Keith Emerson είπε αμέσως : “αυτό είναι το καλύτερο εξώφυλλο άλμπουμ που έχω δει ποτέ”. Και πάλι, δεν είχε να κάνει με την τυπική εικόνα συγκροτήματος. Ήταν κάτι ριζικά διαφορετικό που αντιπροσώπευε όλα όσα ήθελε ο Keith. Ήταν το πρώτο εξώφυλλο που έκανε τον κόσμο να πει: “αυτοί οι τύποι είναι διαφορετικοί”. Έδωσε τεράστια ώθηση στην καριέρα τους.
Led Zeppelin – “Houses of the Holy” (1973)
Η δουλειά της Hipgnosis στο “Argus” τράβηξε την προσοχή του Jimmy Page που τηλεφώνησε και τους ζήτησε να κάνουν κάτι για τους Led Zeppelin. Ο αναμενόμενα μυστικοπαθής Page αρνήθηκε να μοιραστεί μαζί τους την παραμικρή πληροφορία για τον τίτλο του άλμπουμ, το ύφος της μουσικής ή τους στίχους. Αρκέστηκε απλά να πει “ξέρετε τι είδους μπάντα είμαστε”.
Πήγανε λοιπόν στο γραφείο τους στην Oxford Street, και εκεί ήταν ο τεράστιος Peter Grant, ο τρομερός μάνατζέρ τους, και το συγκρότημα καθόταν γύρω τους. Εκείνες τις μέρες, συνήθιζαν να κάνουν κάποια προσχέδια σε ένα κομμάτι χαρτί. Και μια από τις εμπνεύσεις για αυτούς ήταν ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Arthur C. Clarke. Είχε γράψει ένα βιβλίο με τίτλο “Childhood’s End”. Και στο τέλος αυτού του βιβλίου, υπήρχε αυτή η εικόνα όλων των παιδιών της Γης να ξεσηκώνονται σε αυτή τη μεγάλη καταιγίδα και να ανεβαίνουν στο διάστημα. Αυτό ήταν μια πολύ δελεαστική εικόνα για τον Storm και τον Powell. Αγαπούσαν τον William Blake, τον Luis Buñuel και τον Salvador Dalí, τις σουρεαλιστικές εικόνες και εσωτερικές γραφές. Έτσι κατέληξαν να παρουσιάσουν αυτή και κάποιες άλλες ιδέες εκείνη την ημέρα.
Για κάποιο λόγο, ο Robert Plant είχε πάει στο νησί Staffa, που βρίσκεται στη βόρεια Σκωτία. Είναι στην άλλη άκρη του Giant’s Causeway και της Βόρειας Θάλασσας, όπου υπάρχουν όλοι αυτοί οι οκταγωνικοί βράχοι. Και είπε: “αυτό είναι, The Giant’s Causeway, αυτά τα παιδιά τρέχουν στους βράχους στο Giant’s Causeway”. Και ο Jimmy πρόσθεσε, «μπορώ σχεδόν να το δω, είναι μαγικό.”
Πήγαν λοιπόν στη Βόρεια Ιρλανδία με μια ομάδα παιδιών που είχαν επιλέξει, τις μητέρες των παιδιών, τις συνοδούς, και τους ανθρώπους του μακιγιάζ. Το αρχικό πλάνο ήταν να έχουν μια οικογένεια. Θα είχαν μια μητέρα και έναν πατέρα, γυμνούς και έναν χαρακτήρα τύπου Silver Surfer, και δύο παιδιά, που θα ήταν στα βράχια.
Αλλά έβρεχε για μια εβδομάδα και δεν μπορούσαν να τραβήξουν φωτογραφίες. Το αρχικό πλάνο για λήψεις νωρίς το πρωί και το ηλιοβασίλεμα, για να συλλάβουν το φως την αυγή και το σούρουπο, αποδείχτηκε αδύνατο να πραγματοποιηθεί. Έτσι αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα κολάζ σε ασπρόμαυρο, όλο από παιδιά, ακριβώς το ίδιο με τις εικόνες του Arthur C. Clarke. Και συνειδητοποίησαν ότι, επειδή ήταν όλα οκτάγωνα βράχια, μπορούσες πραγματικά να κόψεις γύρω από τα βράχια και να τα κολλήσεις όλα μαζί και να φτιάξεις αυτό το μοντάζ που δεν ενώνεται ποτέ απαραίτητα. Μετά το έβαψαν με το χέρι. Το εσωτερικό πλάνο είναι ένα παλιό κάστρο, πολύ κοντά στο Giant’s Causeway, και η εικόνα του άνδρα, ο οποίος είναι εντελώς ασημί, που κρατά ψηλά τη νεαρή κοπέλα, σαν την εικόνα μιας θυσίας.
Το ρετούς κράτησε περίπου δύο μήνες, και η αργοπορία στο εξώφυλλο έφερε την οργή του Peter Grant. Είχαν μια συναυλία κάπου στη βόρεια Αγγλία και ο Peter Grant τους είπε: “Με συναντάτε στο σιδηροδρομικό σταθμό με το αυτοκίνητο και έχετε έτοιμα αυτά τα εξώφυλλα Δεν περιμένω άλλο.” Όταν άνοιξε το πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου και είδαν τα δύο έργα εκεί, o Jimmy έριξε μια ματιά και είπε: “Είναι καταπληκτικό, απίστευτο!”.
Στέκονταν λοιπόν, εκεί, και ο Jimmy, με το τσιγάρο στο στόμα, καπνίζοντας ασταμάτητα, και περίπου 200 άτομα είχαν συγκεντρωθεί γύρω από το αυτοκίνητο κοιτάζοντας το τελικό έργο. Ήταν σουρεαλιστικό. Ένα θερμό χειροκρότημα ξέσπασε από όλο τον κόσμο στο σταθμό. Ήταν τρομακτικό και ακραίο, τόσο παράξενο. Τελικά, πήγε πολύ καλά, αν και η λήψη ήταν πραγματικός εφιάλτης, και τα παιδιά κρύωσαν πολύ. Ήταν δύο αδέρφια, ο Stefan και η Samantha Gates. Το αγόρι, ο Stefan, έχει σήμερα μια τηλεοπτική εκπομπή και είναι διάσημος σεφ. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, “είναι το πιο περίεργο πράγμα να είσαι σε ένα τέτοιο εξώφυλλο άλμπουμ, δεν μπορούσες να το κάνεις αυτό σήμερα”.
Ο Page είχε δηλώσει κάποια στιγμή πως αυτό το εξώφυλλο ήταν η δεύτερη εκδοχή που παρουσιάστηκε από την Hipgnosis. Η πρώτη ήταν δημιουργία του Storm Thorgerson, και απεικόνιζε ένα πράσινο γήπεδο τένις με μια ρακέτα πάνω του. Έξαλλοι για τον οπτικό υπαινιγμό του Storm πως η μουσική τους ακουγόταν σαν ρακέτα, τον απέλυσαν, και ανέλαβε ο Powell να σώσει την κατάσταση.
Genesis – “The Lamb Lies Down on Broadway” (1974)
Αυτή ήταν μια πολύ διαφορετική προσέγγιση από τις άλλες, γιατί πήγαν να συναντήσουν τον Peter Gabriel, αυτός είπε: “λοιπόν, ορίστε οι στίχοι, και αυτή είναι η ιστορία για τον Rael, τον χαρακτήρα του άλμπουμ, και Θέλω να εικονογραφήσετε την ιστορία”. Δεν υπήρχε περίπτωση να το δέχονταν αυτό από κανέναν εκτός από τον Peter Gabriel. Δεν τους άρεσε να τους υπαγορεύουν τί ακριβώς να κάνουν.
Αλλά η ιστορία ήταν τόσο συναρπαστική και τόσο ενδιαφέρουσα και η μουσική ήταν τόσο καλή, που και οι δυο τελικά αποφάσισαν να ψάξουν να βρουν έναν τρόπο να το κάνουν. Αλλά δεν πρόκειται να το κάνουμε σαν κόμικ, όπως πρότεινε ο Gabriel. Έτσι πήρανε τα καλύτερα κομμάτια της ιστορίας και δημιούργησαν βινιέτες για κάθε μέρος της ιστορίας. Έτσι προέκυψε ο τύπος που σπάει το γυαλί, ή ο συμβολισμός πως δεν μπορεί να μιλήσει, με τον άνθρωπο που δεν έχει στόμα, ή το στιγμιότυπο στο οποίο τραβιέται μέσα στη δική του εικόνα. Όλα αυτά είχαν άμεση σχέση με τους στίχους.
Κάθε βινιέτα έπρεπε να γίνει με το χέρι καθώς δεν υπήρχε το πλεονέκτημα του Photoshop, οπότε χρειάστηκαν εβδομάδες για να γίνει αυτό το εξώφυλλο. Αλλά ήταν αξέχαστη η στιγμή όταν το μετέφεραν στον Peter Gabriel και στο συγκρότημα στο στούντιο και το άπλωσαν στον τοίχο, επειδή το έργο τέχνης ήταν αρκετά μεγάλο. Όλοι μαζί το κοίταξαν έκπληκτοι και είπαν: “αυτό είναι απίστευτο, πώς το κάνατε!” Ήταν ένα μεγάλο κομπλιμέντο. Η αισθητική του είχε μια σημαντική απόκλιση από τις προηγούμενες δουλειές της εταιρείας, που περιείχαν πιο πολύχρωμα σχέδια. Το νέο λογότυπο που αντικατέστησε αυτό του Paul Whitehead, σχεδιάστηκε σε στυλ Art Deco από τον George Hardie.
Το πρωτότυπο έργο τέχνης πουλήθηκε στον Peter Gabriel πριν από μερικά χρόνια. Ο Storm ήταν άρρωστος με καρκίνο και εγκεφαλικό και χρειαζόταν χρήματα, οπότε αποφάσισαν να πουλήσουν μερικά από τα πρωτότυπα έργα τέχνης στους αρχικούς καλλιτέχνες, όπως οι Led Zeppelin, οι Pink Floyd και ο Gabriel για να μαζέψουν χρήματα να τον βοηθήσουν να βγει από τη δύσκολη θέση του, και αυτοί πραγματικά ήταν πρόθυμοι και πολύ γενναιόδωροι με αυτό. Και ο Gabriel συγκινήθηκε πολύ. Δεν είχε δει το πρωτότυπο έργο για 25, 30 χρόνια.
Black Sabbath – “Technical Ecstasy” (1976)
Στην περίπτωση αυτή, όλα ξεκίνησαν από τον τίτλο που δόθηκε από την μπάντα. Ο Powell μαζί με τον Storm αλλά και τον George Hardie, μιλώντας γι’ αυτόν, και όντας αρκετά πριν από την τεχνητή νοημοσύνη, προσπαθούσαν να εμπνευστούν από τον τίτλο, “Τεχνική έκσταση”, επιχειρώντας να απαντήσουν με το πρώτο πράγμα που τους ερχόταν στο μυαλό για την τεχνική. Σκέφτηκαν την έκσταση με σεξουαλικούς όρους: κάποιο είδος μηχανικής σύζευξης, που θα ήταν δύσκολο να γίνει. Στη συνέχεια σκέφτηκαν την έκσταση σαν τον έρωτα, ίσως κατά τη διάρκεια μιας σύντομης συνάντησης σε μια κυλιόμενη σκάλα – και , μιας και ήταν “τεχνικό”, κατέληξαν στα δύο ρομπότ… Έφτιαξαν καμπύλες για το θηλυκό και σκληρές, γωνιακές, φαλλοκρατικές γραμμές για το αρσενικό. Ήταν πραγματικά αρκετά σεξιστικό, στην πραγματικότητα στερεότυπο. Ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά, αλλά καθώς τα ρομπότ δεν θα το έκαναν όπως οι άνθρωποι, ρίχνουν λιπαντικό υγρό το ένα στο άλλο. Αυτό που είναι ενδιαφέρον για αυτό είναι ότι είναι εν μέρει φωτογραφικό στο background και το υπόλοιπο εικονογραφημένο από τον George Hardie.
Πήγαν να συναντήσουν τους Black Sabbath που ήταν πάντα μια ενδιαφέρουσα εμπειρία, έχοντας το τελικό αποτέλεσμα. Ήταν όπως συνήθιζαν αρκετά φωνακλάδες. Όταν τους παρουσίασαν την ιδέα, τους άρεσε πολύ. Ήταν πολύ μακριά από αυτό που συνήθως ήταν συνδεδεμένο με τους Black Sabbath, που συνήθως σήμαιναν μαύρες κιθάρες, σκοτεινοί στίχοι, heavy rock, θέματα λατρείας του διαβόλου και αίμα και μαχαίρια. Αυτό ήταν η εικόνα μιας ιστορίας αγάπης, και όλοι ήταν ευχαριστημένοι. Μετά ήρθε ο Ozzy.
Βρίσκονταν στο σπίτι του Tony Iommi στο στούντιο και ο Ozzy έφτασε αργά αφού οι άλλοι έχουν ήδη επιλέξει και επικυρώσει το αποτέλεσμα της δουλειάς. Η πόρτα άνοιξε και μπήκε αυτός ο τύπος, με τα σκούρα γυαλιά, ο Ozzy, όλος στα μαύρα με ένα καπέλο, απόλυτα μεθυσμένος σαν παλαβός. Αμέσως ρώτησε: “Τι συμβαίνει εδώ;” “Επιλέγουμε το εξώφυλλο του άλμπουμ, Ozzy”. Και μπορούσε κανείς να νιώσει την ένταση στο δωμάτιο. Ήταν πραγματικά αμήχανα, και αυτός απλώς κοίταξε κάτω και είπε: “Αυτό. Αυτό είναι;” και ο Tony Iommi είπε, “Αυτό είναι μια χαρά, γιατί αυτό είναι που επιλέξαμε όλοι” με αυτή την υπέροχη προφορά του Birmingham. Και ο Ozzy στράφηκε ξαφνικά εναντίον του και τρελάθηκε εντελώς. Άρχισαν να τσακώνονται. Ο Powell ήταν δίπλα στον μάνατζερ και τον άκουσε σοκαρισμένος να λέει: “Νομίζω ότι πήγε πολύ καλά, έτσι δεν είναι;” “Τι εννοείς; Έγινε αντάρα και χάος εδώ μέσα. Ήταν φρικτά.” Και εκείνος πρόσθεσε ήρεμος, “Λοιπόν, πήραμε ένα εξώφυλλο δίσκου από όλο αυτό.” Ήταν τόσο rock & roll με έναν περίεργο τρόπο. Ήταν φανταστικό.
